grote terts toonladders

- kleine terts toonladders
- kerktoonladders (in voorbereiding)




De grote terts toonladder C--d-- e-f-- g--a-- b-c is opgebouwd uit grote en kleine secundes, uit hele en halve afstanden, zoals ik heb uitgelegd op de pagina intervallen.
Ik geef de kleine secundes of halve afstanden hier aan met een verbindingsstreepje.
c
d
e

f

g
a
b


-





-
d
e
f

g

a
b
c
is een
is een
is een

is een

is een
is een
is een
grote
grote
kleine

grote

grote
grote
kleine
secunde,
secunde,
secunde,

secunde,

secunde,
secunde,
secunde,
een
een
een

een

een
een
een
hele
hele
halve

hele

hele
hele
halve
afstand
afstand
afstand

afstand

afstand
afstand
afstand
afbeelding van pianotoetsen
gekleurde pianotoetsen


Op de tekening hierboven van de pianotoetsen zijn de twee kleine secundes, de twee halve afstanden e-f en b-c goed te zien, tussen die tonen zit geen zwarte/gekleurde toets, die tonen volgen elkaar direct op.
Tussen de vijf grote secundes, de vijf hele afstanden c--d---- d--e---- f--g---- g--a---- a--b liggen vijf zwarte/ gekleurde toetsen.

De witte toetsen zijn de tonen zonder voortekens, de stamtonen: C--d-- e-f-- g--a-- b-c
De grote terts toonladder van C heeft geen voortekens.

De zwarte/ gekleurde toetsen zijn de tonen met voortekens, de kruizen en de mollen.
(Voor de volledigheid: dubbelkruizen en dubbelmollen zijn wel witte toetsen. Bijvoorbeeld de deses, een d met als voorteken een dubbelmol afbeelding van een dubbelmol, speel je op een piano met de witte toets c).

De kruizen en mollen gebruiken we om in meer toonladders te kunnen spelen en andere (klank)kleuren/sfeer in muziek te brengen.

De toonladder van C heet grote terts toonladder, omdat de afstand van de eerste naar de derde toon, van c naar e een grote terts is. Grote terts toonladders worden ook majeur toonladders genoemd.
Er zijn ook kleine terts toonladders, de mineur toonladders genoemd, dan is de afstand tussen de eerste en de derde toon een kleine terts.

Als een muziekstuk in majeur staat, ervaren we dat meestal als iets vrolijker en lichter, dan als een muziekstuk in mineur staat. Majeur betekent groot (Engels major), mineur betekent klein (mini). We hebben ook in het Nederlands de uitdrukking in een mineur stemming zijn, dan ben je droevig een beetje somber.

De C, de eerste toon in de toonladder van C, noemen we de grondtoon. De grondtoon ervaren we als ontspanning. Elk muziekstuk eindigt altijd op de grondtoon.
De b, de zevende toon is de leidtoon. De leidtoon ervaren we als spanning, die op wil lossen in de grondtoon. De leidtoon wordt in muziek gebruikt om spanning (de b) en ontspanning/ rust (de c) uit te drukken. Dat kun je horen als je op een piano of een ander instrument, zeven tonen van de toonladder van C speelt: C d e f g a b, je hoort dan dat er nog een toon achteraan moet komen en dat is de c.


afbeelding van toonladder van C getekend door Kiki
toonladder C getekend door Kiki


grote terts/ majeur toonladders met kruizen


C------------d------------ e--------f------------ g------------a------------ b------c
-----hele----------hele---- halve ------hele-------- hele--------hele ----halve

--------- eerste tetrachord------------- hele------------ tweede tetrachord



De tonen c--d-- e-f hebben het patroon: hele-hele-halve.
De tonen g--a-- b-c hebben ook het patroon: hele-hele-halve.
Dit patroon van vier tonen wordt tetrachord genoemd (tetra = vier, chord = snaar/toon (Grieks).
Iedere grote terts toonladder is opgebouwd uit twee tetrachorden.
Tussen de twee tertrachorden ligt een hele afstand.



Als je achter het tweede tetrachord van de toonladder C een nieuw tetrachord zet, krijg je de volgende grote terts toonladder, de toonladder van G. Om het patroon van hele, hele, halve te krijgen, wordt de zevende toon een halve toon verhoogd, de f wordt fis.
De grote terts toonladder van G heeft één kruis en is als volgt opgebouwd:

G------------a------------ b--------c------------ d------------e------------ fis------g
-----hele----------hele----- halve -----hele-------- hele--------hele ------halve

--------- eerste tetrachord------------- hele------------ tweede tetrachord


afbeelding van toonladder van G getekend door Janne
toonladder G getekend door Janne



Als je achter het tweede tetrachord van de toonladder G een nieuw tetrachord zet, krijg je de volgende grote terts toonladder, de toonladder van D. Om het patroon van hele, hele, halve te krijgen, wordt de zevende toon een halve toon verhoogd, de c wordt cis.
De grote terts toonladder van D heeft twee kruizen en is als volgt opgebouwd:

D------------e------------ fis--------g------------ a------------b------------ cis------d
-----hele---------hele------ halve -----hele-------- hele--------hele -------halve

--------- eerste tetrachord------------- hele------------ tweede tetrachord



Elke volgende toonladder begint een kwint hoger (5 tonen hoger) dan de vorige en krijgt er steeds op de zevende toon een kruis bij. Zo krijg je de volgorde van de kruizen die als voortekens aan het begin van de notenbalk staan:

De toonladder van C-- grote terts heeft geen kruizen.
De toonladder van G-- grote terts heeft 1 kruis, fis.
De toonladder van D-- grote terts heeft 2 kruizen, fis, cis.
De toonladder van A-- grote terts heeft 3 kruizen, fis, cis, gis.
De toonladder van E-- grote terts heeft 4 kruizen, fis, cis, gis, dis.
De toonladder van B-- grote terts heeft 5 kruizen, fis, cis, gis, dis, ais.
De toonladder van Fis grote terts heeft 6 kruizen, fis, cis, gis, dis, ais, eis.
De toonladder van Cis grote terts heeft 7 kruizen, fis, cis, gis, dis, ais, eis, bis.




de grote terts/ majeur toonladders met mollen

Als je vóór het eerste tetrachord van de toonladder C een nieuw tetrachord zet, krijg je de volgende grote terts toonladder, de toonladder van F. Om het patroon van hele, hele, halve te krijgen, wordt de vierde toon een halve toon verlaagd, de b wordt bes.
De grote terts toonladder van F heeft één mol en is als volgt opgebouwd:

F------------g------------ a--------bes------------ c------------d------------ e------f
-----hele----------hele----- halve -----hele-------- hele--------hele ------halve

--------- eerste tetrachord------------- hele------------ tweede tetrachord



Als je vóór het eerste tetrachord van de toonladder F een nieuw tetrachord zet, krijg je de volgende grote terts toonladder, de toonladder van Bes. Om het patroon van hele, hele, halve te krijgen, wordt de vierde toon een halve toon verlaagd, de e wordt es.
De grote terts toonladder van Bes heeft twee mollen en is als volgt opgebouwd:

Bes------------c------------ d--------es------------ f------------g------------ a------bes
-----hele----------hele----- halve -----hele-------- hele--------hele ------halve

--------- eerste tetrachord------------- hele------------ tweede tetrachord



Elke volgende toonladder met mollen begint steeds een kwint lager (5 tonen lager) of een kwart hoger (4 tonen hoger) en krijgt er steeds op de vierde toon een mol bij. Zo krijg je de volgorde van de mollen die als voortekens aan het begin van de notenbalk staan:


De toonladder van C-- grote terts heeft geen mollen.
De toonladder van F-- grote terts heeft 1 mol, bes.
De toonladder van Bes grote terts heeft 2 mollen, bes, es.
De toonladder van Es- grote terts heeft 3 mollen, bes, es, as.
De toonladder van As- grote terts heeft 4 mollen, bes, es, as, des.
De toonladder van Des grote terts heeft 5 mollen, bes, es, as, des, ges.
De toonladder van Ges grote terts heeft 6 mollen, bes, es, as, des, ges, ces.
De toonladder van Ces grote terts heeft 7 mollen, bes, es, as, des, ges, ces, fes.




de kwintencirkel

Als je zo door gaat krijg je de kwintencirkel, met rechtsom de kruizen en linksom de mollen.
In de cirkel staan met de klok mee, de eerste zes toonladders met steeds een kruis erbij en tegen de klok in de eerste zes toonladders met steeds een mol erbij:



afbeelding van de kwintencirkel



C d e f--g a b c
F g a bes--c d e f G a b c--d e fis g


Bes c d es--f g a bes D e fis g--a b cis d



Es f g as--bes c d es A b cis d--e fis gis a



As bes c des--es f g as E fis gis a--b cis dis e



Des es f ges--as bes c des B cis dis e--fis gis ais b

Fis gis ais b-cis dis eis fis

Ges as bes ces--des es f ges



De toonladder van Fis en Ges hebben op de piano dezelfde toetsen, ze zijn enharmonisch te verwisselen.

Fis--gis--ais--b--cis -dis-eis-fis is dus (min of meer) gelijk aan:
Ges-as--bes--c--des -es--f--ges.




De grote terts toonladders op een rij. (Deze A4 kaarten zijn te bestellen op de pagina bladmuziek en lesmateriaal)

Van links naar rechts de grote terts toonladders met de kruizen
Bij elke volgende toonladder komt er steeds op de zevende toon een kruis erbij:
Elke volgende toonladder begint een kwint hoger, (5 tonen hoger).



afbeelding van toonladders met kruizen 1e pagina afbeelding van toonladders met kruizen 2e pagina
afbeelding van toonladders met mollen 1e pagina afbeelding van toonladders met mollen 2e pagina



Van rechts naar links de grote terts toonladders met mollen
Bij elke volgende toonladder komt er steeds op de vierde toon een mol erbij:
Elke volgende toonladder begint een kwint lager (5 tonen lager) of een kwart hoger (4 tonen hoger) dan de vorige toonladder.